OVER ZOEKERS EN HEILIGEN

De grote omslag in mijn mid-life crisis was net begonnen toen ik een weekend ging bijwonen onder leiding van de Engelse Lauren Matthews, tai-chi lerares met spirituele kwaliteiten. Aan het begin van de sessie vroeg ze aan iedereen met welke verwachtingen ze naar de bijeenkomst waren gekomen en wat ze wilden bereiken. Toen ik aan de beurt was, zei ik iets van “I want to be holy”. Ze vroeg me wat ik daarmee bedoelde, maar wat ik daarop heb geantwoord weet ik niet meer. Maar de laatste paar jaar wordt mij wel steeds duidelijker wat ik daarmee bedoeld kan hebben. En dat vertel ik verderop in dit verhaal. Maar nu eerst de heiligen zelf.

Allerheiligen

Op 1 november, komende woensdag, is het Allerheiligen, een feestdag in de Rooms-katholieke kerk ter ere van alle heiligen en martelaren. Maar van enige feestelijkheid kan ik me niets herinneren. 1) Heiligen zijn volmaakt, zonder zonde. Maar je wordt in de RK-kerk niet zo maar heilige. De eerste voorwaarde is dat je bent overleden. Verder moet je natuurlijk een onberispelijk leven hebben geleid én er moeten twee wonderen zijn gebeurd die aan de kandidaat-heilige worden toegeschreven. En de Paus beslist. 

De wonderen van Amsterdam en Santiago de Compostella

In de loop van de eeuwen is er een hausse geweest in heiligenbenoemingen, maar dat was voordat die strenge regels werden ingesteld. Er was natuurlijk een lokaal belang om te kunnen roepen dat er een heilige in je stad heeft geleefd, wiens relikwieën (“overblijfselen van het lichaam van een heilige, of een voorwerp dat met een heilige in aanraking is geweest, waaraan wonderdadige kracht wordt toegekend”) kunnen worden vereerd door gelovigen die dan van heinde en verre de stad komen bezoeken, ten gunste van de plaatselijke middenstand en de kerk die daar vast ook wel veel aflaten heeft kunnen verkopen. Amsterdam heeft vanaf 1345 met het Mirakel van Amsterdam vele duizenden bedevaartgangers ontvangen en tot eind 20e eeuw liepen tienduizenden jaarlijks de nachtelijke Stille Omgang – ik heb dat met mijn vader en mijn broer ook een keer gedaan – dezelfde weg, onder meer door de Kalverstraat, die de heilige hostie op wonderbaarlijke wijze is gegaan in de nacht dat die door een gelovige uit het vuur was gehaald zonder dat hij zich daarbij heeft bezeerd.

Santiago de Compostela was lange tijd de belangrijkste bedevaartplaats voor de gelovigen, toen de wegen naar Rome en Jeruzalem te gevaarlijk werden. In Santiago liggen resten van de apostel Jacobus de Meerdere die daar zijn beland na een tocht in een door engelen begeleid bootje van de kust van wat nu Israel heet tot aan Galicië in Noordwest Spanje, waar deze als zodanig werden herkend en erkend. Dat was nog eens wat anders dan twee keer de Kalverstraat. 

Alle dagen heiligen

De katholieke kerk heeft zo’n vijfduizend heiligen erkend. Heiligen kun je aanroepen en vragen om bescherming. Op school kende iedereen die iets kwijt was, bijvoorbeeld zijn sleutels of het mannetje dat bij hun speelgoedauto hoorde, wel het rijmpje: “Heilige Antonius, beste vrind maak dat ik mijn … weer vind’. We kennen beschermheiligen voor muziek, instrumentmakers en zangers (Sint Ceacilia), voor zeelieden en ook havensteden (Sint Nicolaas) zoals Amsterdam waar aan het toenmalige havenfront de Nicolaaskerk nog steeds staat. Ik had vroeger wel iets met Sint Franciscus; als kind stond ik in een onverwarmde kamer met een jas als een monnikspij om me heen hardop te lezen uit de “De harp van Sint Fransiscus” van de Belgische schrijver Felix Timmermans. Ik voelde mij toen een beetje een monnik, maar dat heeft geen vervolg gekregen. 

Geen martelaar

Bij Allerheiligen gaat het om heiligen én martelaren, maar er is niets dat mij ooit heeft aangetrokken tot martelaarschap. Eerlijk gezegd denk ik dat ik, in die eerste dagen van de grote omslag tijdens mijn midlife crises, eerder behoefte had aan het tegenovergestelde van lijden. Omdat die omslag met een scheiding erbij natuurlijk vol zat met pijnlijke momenten, herinneringen, ongemakkelijke situaties en letterlijk pijn in mijn buik. Maar ik kwam terecht in een circuit waar het om spiritualiteit ging, met mooie gedachten, warmte, afstand van de prestatiemaatschappij, het zoeken naar de waarheid, etc. En dan zijn er van die goeroes die vertellen dat je compleet gelukkig bent als je maar dit of dat doet of juist dit of dat niet meer doet. Nou, dat leek me toch wel wat. 

Wat zoeken spirituele zoekers?

Gabor Maté, een Hongaars-Canades arts, vraagt zich in een vIdeo 2) af of het bij het “spiritueel zoeken” voor de zoekers uiteindelijk gaat om het vinden van de waarheid of dat zij juist naar mogelijkheden zoeken om bepaalde stukken van zichzelf juist niet meer onder ogen te zien. Hij vermoedt dat er gezocht wordt naar wegen die er toe leiden dat zij iets niet meer hoeven te voelen: pijn, leegte, ongemakkelijkheid. Eigenlijk, zegt hij, ben je dan op weg om stukken van jezelf af te snijden. Als je pijn niet meer wilt voelen en wegen zoekt om dat te vermijden, dikke kans dat je ook je vreugde kwijt raakt. En, wat hij als arts vooral ziet: je verstoort daarmee het geheel dat je bent: een zenuwstelsel, het darmsysteem, het denken, het waarnemen, het sociale en het psychologische. Daar kun je niet zomaar een schakel uithalen. Hij wijst en passant ook op het gegeven dat veel van die goeroes die misschien spiritueel op een hoog niveau zitten, op andere gebieden achter zijn gebleven en, met mooie smoezen, hun handen de vrije loop laten en misbruik maken van de volgelingen die min of meer verslaafd zijn aan het leerlingschap bij een goeroe. 

Emoties: wat moet ik ermee

Dat is de titel van een verhelderend boekje van Marja Postema 3). Zij beschrijft daarin verschillende types in het omgaan met emoties. Misschien herken je zelf De Vermijder, De Humorist, De Verwijter en zo heeft ze er nog 14. Ik heb vooral de Spirituele Volgeling met interesse gelezen. “De spirituele volgeling veroordeelt de zogenaamde negatieve emoties boosheid, lust en jaloezie en wil niets te maken hebben met rivaliteit, strijd en macht.” Zij zegt het heel duidelijk: de mens is geen heilige en een goede sfeer houd je juist in stand door onaangenaamheden te communiceren. “Emoties kun je loslaten als je ze eerst hebt geaccepteerd in al hun volheid. Anders is het onthechten gewoon een ander woord voor onderdrukken.” 

Interessant is dat ze vervolgens zegt dat meditatie juist een goed middel is om stil te staan bij de emotionele beroering in je lichaam, energie die door je heen beweegt, en deze ten volle te omarmen. 

Ik denk dat ik nu weet wat ik bedoelde destijds. Het was eigenlijk een voortzetting van een soort ideaalbeeld dat ik twintig jaar daarvoor al had toen ik op vakantie ging naar Zwitserland. Hoog op een berg zitten en over het dal uitkijken met een joint 4). Niets voelen behalve een vage vrede. Die vluchtbehoefte heb ik niet meer. Ik wil de realiteit ervaren.

Ik zal geen heilige zijn en er ook niet naar streven. 

O O O O O O O O O O O

1)Tot mijn verrassing las ik dat er in Winschoten al meer dan twee eeuwen een Allerheligenmarkt wordt gehouden, die volgens de website oostgrunn.nl “jaarlijks dertigduizend bezoekers naar het kloppend hart van Oost-Groningen lokt”; ze noemen het Adrillen en de markt wordt altijd op maandag gehouden, dit jaar dus op 6 november. 

2)Youtube Spiritual seeking, Addiction and the Search for Truth, Dr. Gabor Maté, vanaf 2:38.

3)Marja Postema. Emoties, wat moet ik ermee? 2013

4) Ik heb één keer een joint gerookt, maar ik heb daarvan geen bijzondere sesnsaties kunnen opmerken. Afgezien van alcohol heb ik ook nooit andere “geestverruimende” middelen gebruikt.

Illustratie: Johan Leo Koet

Vind je deze berichten leuk, aarzel dan niet ze door te sturen aan anderen.

Op de website http://www.dewereldenvanjan.blog kan iedereen zich aanmelden door zijn mailadres daar achter te laten.

Op http://www.dewereldenvanjan.blog vind je ook alle eerder verschenen berichten

Reacties zijn van harte welkom; openbare reacties kun je hieronder plaatsen; reacties naar Jan kun je sturen naar koetjwm@gmail.com