OVER MUZIKALE KLANKEN

Donderdag werd ik wakker, zo om een uur of vijf, en schrok, want ik hoorde een hard ritmische geluid, buiten op het balkon, veronderstelde ik. Ik dacht daar zit een groot beest, misschien zelfs wel in de kamer. Even later was ik gerustgesteld want het was een vogel, die in alle vroegte zijn stembanden aan het opwarmen was en op het punt stond luid en duidelijk de ochtend te verkondigen. Een beetje een kraai-achtig geluid. Maar ook dat bleek een onjuist ‘beeld’. Mijn neus was half verstopt en het was het geluid van mijn eigen ademhaling dat in mijn dromende hoofd tot vreemde taferelen leidde!  

Maar goed, het duurde dus even voordat ik me realiseerde dat ik die dag met het Koninklijk Haarlems Mannenkoor Zang en Vriendschap zou vertrekken voor de vierdaagse concertreis “Uit Liefde voor de Zang”. We hebben al fijne optredens achter de rug in de Abdijkerk van Rolduc, in Aken en, samen met het Gulpense Mannenkoor St. Ceacilia, in Maastricht. En vandaag gaan we zingen in Luik. Daarom vandaag extra aandacht voor muzikale klanken. 

Volgens de Canadese wetenschapper Ed Hagen is muziek/zang ontstaan om daarmee je territorium kenbaar te maken, maar ook is het voor ouders een middel om aan hun kleine kind duidelijk te maken dat het aandacht krijgt. Ik denk dat deze beide redenen voor ons koor dezer dagen niet van toepassing zijn; we willen de zuidelijke Nederlanden niet bezetten en onze kinderen en kleinkinderen zijn denk ik thuisgebleven. 

In den beginne was er…

Tweehonderd jaar daarvoor schreef de soefimeester Inayat Khan: “Bij de aanvang der menselijke schepping bestond er nog geen taal, zoals wij die kennen, enkel muziek. De mens uitte in den beginne zijn gedachten en gevoelens door lage en hoge, korte en aangehouden geluiden. De diepte van zijn toon toonde zijn sterkte en kracht; en de hoogte liefde en wijsheid.“  *)

Wij zullen waarschijnlijk nooit weten wanneer het zingen precies is begonnen. Wel zijn we al heel lang bekend met geschriften waarin ook verzen zijn vastgelegd met een aanduiding van de melodie. 

Ons repertoire laat wel duidelijk zien dat zang een belangrijke rol heeft gespeeld in religieuze/spirituele rituelen. En daarnaast wordt muziek gemaakt om onze oren te strelen, ons tot ontroering, opwinding of trance te brengen, aan te zetten tot dansen of juist naar de stilte te geleiden. En het creëert sowieso een onderlinge verbinding. Muziek is niet weg te denken uit de maatschappij, muziek omgeeft de mensheid in alle werelddelen, elke dag.  

Een spannend verhaal

Zoals er bijvoorbeeld bij de schilderkunst allerlei aspecten zijn waar je op kunt letten, is dat met luisteren naar muziek ook zo. Je kunt je richten op de melodie of op de harmonieën die je hoort, de stem van de zanger of zangeres, je kunt proberen na te gaan welke instrumenten er allemaal zijn, welke maatsoort, etc.  

Muziekprofessionals, waaronder onze dirigent, zullen letten of de noten kloppen (waarschijnlijk hoeven ze daar niet op te letten, maar horen ze een oneffenheid onmiddellijk en zullen het dan nog erg moeilijk vinden te genieten van de rest van dat stuk muziek) en of het wel klinkt als een “spannend verhaal”. 

In de dance-muziek op de grote festivals gaat het erom dat je als bezoeker voortdurend in beweging wordt gebracht en dj’s als Hardwell en Tiesto zorgen ervoor dat er met veel beats en een eenvoudige muzieklijn elke minuut naar een climax wordt toegewerkt, waarop kan worden gejuicht en gesprongen.  

In de winkelcentra is er de ‘behang-muziek’ (‘muzak’) die alleen maar tot doel heeft de klanten in een gemoedelijke, koopzuchtige stemming te brengen en die in de standby modus niet bewust doordringt. Als de muziek te hard staat en ik ga per ongeluk meezingen, dan meld ik dat daarna altijd even bij de klantenservice, want dat is niet de bedoeling.  

The Good, The Bad and The Ugly

Muziek kan je ook tot beelden brengen. Als je je ogen dicht doet en muziek opzet kun je je een leeg scherm in je hoofd voorstellen waarop een film wordt geprojecteerd. En een grote kans dat zich, misschien afhankelijk van het soort muziek, daar allerlei scenes worden geprojecteerd. Op een mindfulness avond die ik mee heb gemaakt werd aan de deelnemers gevraagd hun ogen te sluiten, het filmdoek mentaal voor zich te zien en klaar te gaan zitten voor de voorstelling. Er werd een stuk van Ennio Morricone opgezet. Iedereen had daar meteen beelden bij: galopperende paarden bereden door cowboys, loensende misdadigers, saloons en galgen. Allemaal opgeroepen door de tonen van strijkers, blazers en andere muzikanten. Bij een stuk van Ray Lynch (The Oh Of Pleasure), elektronische new age muziek, maakten de aanwezigen een heerlijke duik in de zee en zweefden diep in de oceaan, of ze waren vredig aan het wandelen in de woestijn.  

Verrassing

We kunnen aandachtig luisteren, maar is dat ook wat het grootste luistergenot oplevert? Mijn ervaring is dat ik de mooiste klankbeleving ervaar als ik verrast word. Op momenten dat ik daar niet op voorbereid ben komen klanken binnen die mij raken. De klanken van Paolo Conte met Max kwamen mij uit de huiskamer aanwaaien toen ik in Scheveningen in de keuken bezig was (ik heb diezelfde middag de LP gekocht), de stem van Rufus Wainwright met Going To A Town trof mij terwijl ik aan het ontbijt de krant zat te lezen en The Rolling Stones ving ik op toen ik als 16-jarige op de ligwei lag van een zwembad aan het Vierwoudstedenmeer (It’s All Over Now). En zelden gebeurt het dat ik die ervaring kan herhalen door hetzelfde muziekstuk nog eens te beluisteren. Vreemd genoeg gebeurt dat me wel steeds als ik de stem van Floor Jansen hoor in de live-uitvoering van Ghost Love Score in 2013. **) Haar stem en het epische, bombastische instrumentale geluid van de band Nightwish bezorgt mij nu al een paar jaar bijna elke dag kippenvel op mijn linker bovenbeen bij een bepaalde passage (na 2:20 min).

Vandaag zullen we, net als eerder deze week, als koorzangers goed op de dirigent moeten letten, maar ook goed moeten luisteren. Luisteren naar elkaar en naar de begeleiding en dan zorgen dat je met elkaar die prachtige klanken kunt produceren die de componist bedoeld had. Want alleen door te luisteren naar elkaar ontstaat er gezamenlijkheid, doen we dingen samen, als eenheid, en krijg je dat voor elkaar.

O O O O O O O O O

*) Inayat Kahn. De Mystiek van het Geluid. (oorspr. The Mysticism of Sound). 1973

**) NB Niet voor iedereen geschikt op de zondagochtend. Youtube Nightwish Ghost Love Score

Foto: samengesteld uit afbeeldingen van pexels.com en bewerkt door Johan Leo Koet

Eerdere berichten zijn te vinden op http://www.dewereldenvanjan.blog

Reageren naar Jan: mail naar koetjwm@gmail.com

Reacties die je hieronder invult kunnen voor andere lezers zichtbaar worden.