OVER RESULTATEN EN DE WEG DAAR NAAR TOE

Ik ben na mijn studie bij de Belastingdienst gaan werken omdat een vriendje van me zei dat je dan niet in militaire dienst hoefde. Er was een regeling tussen Financiën en Defensie. Ik werd aangenomen, maar moest wel nog een interne opleiding volgen; ik had namelijk nog geen verstand van belastingen. Na een jaar was de opleiding afgelopen en kon ik benoemd worden tot adjunct-inspecteur van ’s Rijksbelastingen. Maar die regeling met Defensie was er niet meer en ik moest toch eerst nog een jaar in militaire dienst. En dat was juist wat ik met die baan bij de Belastingdienst wou voorkomen. Ik zeg dus wel eens dat mijn loopbaan toen eigenlijk al mislukt was, want het beoogde resultaat bij de start ervan heb ik niet bereikt.

Resultaat

Succes heeft te maken met de afloop, de uitkomst of het resultaat van iets. Je begint iets en succes ligt dan aan het einde. Misschien is succes dan wel waar je het voor doet. Je plannetje is gelukt, je hebt je doelstelling gehaald. En je krijgt applaus. Als je iets goed gedaan hebt krijg je applaus; van je papa en mama bijvoorbeeld. Ik heb voor mijn kinderen een diploma billen vegen gemaakt, uitgereikt nadat aangetoond was dat ouderlijke hulp niet meer nodig was. Ze kregen later ook een diploma veter strikken (iets wat mij nooit gelukt zou zijn, ik kan het nog steeds niet op de voorgeschreven wijze). En zo gaat het je hele leven door.

Heel vroeger zag het er anders uit. In de Bhagavad Gita van vijf eeuwen voor Christus, onderdeel van de Hindoeïstische leer, wordt geleerd dat het helemaal niet gaat om het resultaat. Prins Arjuna vroeg zich af, voorafgaand aan een te verwachten strijd, of hij die als legeraanvoerder wel zou aangaan, daarmee misschien veel van zijn soldaten de dood injagend. Vol droefheid en medeleven met zijn medestrijders, vraagt hij advies aan Krishna. Zijn antwoord: “Wat is dat voor schandalig gedrag. Sta op, en vecht. Het gaat om het handelen. Vecht zonder wens, maar handel. Je bent geroepen om een leger te leiden. Wie zijn handelen laat leiden doordat hij bang is, bijvoorbeeld om zijn familie of vrienden pijn te doen, heeft zich niet bevrijd.” 1) Je zou ook kunnen zeggen: laat je handelen leiden door de situatie en niet door je emoties. 

Succes: een geliefd product

Het woord succes wordt ongelooflijk vaak genoemd. Als je op bol.com bij de afdeling boeken ‘succes’ intoetst als zoekterm zeggen ze 93.895 artikelen te hebben die in de titel of omschrijving dat woord bevatten. Een groot aantal boeken zit in de “How to..” sfeer, met name uit Amerika. Met titels als “The Magic of Big Thinking” (waarin je jezelf als net afgestuurde tekort doet als je niet gaat proberen om op je 25e al miljonair te zijn), “How to become supranatural” (Joe Dispenza belooft je succes en overvloed), maar ook in Nederland kunnen ze er wat van “Fuck it, you can have it all’ (voor 100 euro krijg je er van Wouter Kleinsman ook een werkboek bij en daarna verder alles wat je maar wil). Enzovoorts, enzovoorts. Ik denk daarbij ook wel eens heel praktisch: zou die overvloed die wordt beloofd niet ten koste gaan van anderen? En als iedereen op deze aarde door deze boeken miljonair is geworden, gaat het met het klimaat dan niet juist slechter? Of zijn die miljoenen door inflatie dan niets meer waard? 

Levensdoel

Mijn eerste associatie bij het woord succes was: de Succes Agenda. “De opwinding die je voelt als je die lege pagina’s ziet en weet dat ze binnenkort gevuld zullen zijn met alles wat je hoopt te doen en te bereiken in de komende 12 maanden” schrijven ze op hun website. Ik krijg de indruk dat het hebben van succes in het leven toch wel het allerbelangrijkste lijkt te zijn wat er is. Een doel op zich lijkt het wel. Alsof het in de plaats komt van, zoals ik vroeger geleerd heb, “God dienen en daardoor hier en in het hiernamaals gelukkig zijn”, of van “gewoon een goed mens zijn” of “gewoon lekker bezig zijn”. Succes als levensdoel is aan een succesvolle opmars bezig. 

Toen ik bij de Belastingdienst solliciteerde had ik in het gesprek met de selectiecommissie verteld dat ik een systeem had bedacht waarmee ik de voetbaltoto-formulieren invulde. En natuurlijk moest ik toen de vraag beantwoorden of ik er al eens wat mee had gewonnen of het dus een succesvol systeem was. En inderdaad, ik had een keer 265 gulden gewonnen. Maar, vertelde ik erbij, dat was niet omdat mijn systeem zo goed was, integendeel: de kans dat ik die prijs op die dag zou winnen was zelfs kleiner dan wanneer ik helemaal geen systeem gebruikt zou hebben. Het toeval had zijn werk weer eens gedaan. Ik werd toch aangenomen, maar ik heb na die toevallig verdiende 265 gulden ook niet meer meegedaan.

Nu we het toch over evaluaties hebben alvast een kleine vooruitblik op het onderwerp denkfouten en valse redeneringen: het is altijd de vraag of een resultaat, een succes, een gevolg is van het handelen van degene die het succes claimt of dat er andere factoren in het spel zijn. Dat weten we natuurlijk allemaal al heel lang, getuige de uitdrukking: “Succes kent vele vaders, maar tegenslag is meestal wees.”  Als een club kampioen wordt zullen er vast wel een paar tegelijk roepen dat het succes aan hun te danken is. Maar na de degradatie is er niemand die zegt dat het allemaal zijn of haar schuld is.

Lopen

Ik wil tenslotte nog wat vertellen over een wandeling die ex-collega en vriend E. en ik hebben gemaakt. We spraken af: we gaan naar Santiago de Compostela. We begonnen in Pieterburen en eindigden vlak vóor (ik) respectievelijk vlak over (E.) de Pyreneeën. Voor mij was dat een fantastische tocht, we hebben heerlijk, maar soms ook pijnlijk of uitgeput of oververhit of doornat gelopen, grote verhalen gedeeld en discussies gevoerd, lekker gegeten en gedronken en genoten van het land. We hebben soms een stukje overgeslagen, we hebben gelift, een autobus genomen of achterop een boerenkar meegereden. En dat was wat wij wilden. Het laatste deel in Spanje lopen zagen we niet meer zitten en we hebben zonder enige spijt een punt achter dit avontuur gezet. Ik denk helemaal niet in termen van succes als het gaat om deze tocht. Ik heb er gewoon van genoten. Ik heb het niet als prestatie gezien, er was geen ander doel dan lekker lopen. 

Het was typisch een geval van: het gaat niet om de bestemming maar om het lopen.

O O O O O O O O O O

1. Basistekst van de Bhagavad Gita is te vinden op https://vedabase.io/nl/library/bg/2/

Illustratie: Johan Leo Koet

Vind je deze berichten leuk, aarzel dan niet anderen er op te wijzen: op de website http://www.dewereldenvanjan.blog kan iedereen zich aanmelden door zijn mailadres daar achter te laten

Op http://www.dewereldenvanjan.blog vind je ook alle eerder verschenen berichten

Reacties zijn van harte welkom; openbare reacties kun je hieronder plaatsen; reacties naar Jan kun je sturen naar koetjwm@gmail.com